مدارس بلاروس

مدارس بلاروس، به عنوان بخش بنیادین سیستم آموزش و پرورش این کشور، بر پایه ساختاری سازمان‌یافته و متمرکز بنا شده‌اند که ریشه‌های آن عمیقاً در میراث آموزشی دوران شوروی سابق قرار دارد. با این حال، این سیستم در طول دهه‌های پس از استقلال، تکامل یافته و تلاش کرده است تا استانداردهای ملی خود را حفظ کند. آموزش در بلاروس به دلیل دسترسی بالا و رایگان بودن در سطح عمومی (دولتی) شناخته شده است و نرخ سواد در این کشور به طور مداوم یکی از بالاترین‌ها در جهان است. سیستم مدارس بلاروس تأکید زیادی بر انضباط، علوم پایه (مانند ریاضیات و فیزیک) و همچنین آموزش‌های میهن‌پرستانه دارد.

سیستم آموزش و پرورش در بلاروس به طور کامل تحت نظارت وزارت آموزش جمهوری بلاروس قرار دارد. این وزارتخانه مسئول تعیین برنامه‌های درسی، استانداردها، کتب درسی و سیاست‌های کلی حاکم بر تمامی موسسات آموزشی، از مهدکودک تا دانشگاه است. این ساختار متمرکز تضمین می‌کند که سطح یکنواختی از آموزش در سراسر کشور ارائه شود. برای خانواده‌های خارجی و مهاجرانی که به این کشور نقل مکان می‌کنند، درک تفاوت‌های بین مدارس دولتی محلی و گزینه‌های محدودتر خصوصی و بین‌المللی، گام اول و حیاتی برای تصمیم‌گیری در مورد آینده تحصیلی فرزندانشان است.

ساختار کلی سیستم آموزشی و جایگاه مدارس بلاروس

سیستم آموزشی بلاروس به مراحل مشخصی تقسیم می‌شود که تحصیل در دو مرحله آن اجباری است. درک این ساختار برای هر کسی که به دنبال اطلاعاتی درباره مدارس بلاروس است، ضروری می‌باشد.

آموزش پیش دبستانی (Doshkolnoye Obrazovaniye)

این مرحله شامل مهدکودک‌ها و مراکز مراقبت از کودکان (Yasli-Sad) برای سنین ۱ تا ۶ سال است. اگرچه این دوره اجباری نیست، اما بسیار رایج است و اکثر کودکان بلاروسی در آن شرکت می‌کنند. تمرکز این مراکز بر اجتماعی شدن، بازی و آمادگی اولیه برای ورود به مدرسه است.

آموزش عمومی پایه (General Basic Education) – بخش اجباری مدارس بلاروس

این، هسته اصلی و اجباری سیستم مدارس بلاروس است که ۹ سال طول می‌کشد و خود به دو بخش تقسیم می‌شود:

• مرحله ابتدایی (Pochatkovaya Shkola): این دوره ۴ سال طول می‌کشد (پایه‌های ۱ تا ۴). دانش‌آموزان معمولاً در سن ۶ سالگی وارد پایه اول می‌شوند. در این مقطع، تمرکز بر سوادآموزی پایه (خواندن و نوشتن به زبان روسی یا بلاروسی)، ریاضیات، آشنایی با جهان پیرامون و هنر است.
• مرحله متوسطه پایه (Bazovaya Shkola): این دوره ۵ سال طول می‌کشد (پایه‌های ۵ تا ۹). پس از اتمام این ۹ سال تحصیل اجباری، دانش‌آموزان امتحانات نهایی را پشت سر می‌گذارند و «گواهی پایان تحصیلات پایه» دریافت می‌کنند.

پس از پایان پایه نهم، دانش‌آموزان در یک دوراهی قرار می‌گیرند. آن‌ها می‌توانند تحصیلات آکادمیک را رها کرده و وارد کالج‌های فنی و حرفه‌ای (Kollej) یا مدارس حرفه‌ای (Licej) برای یادگیری یک مهارت یا تخصص شوند، یا می‌توانند برای ورود به دانشگاه آماده شوند.

آموزش متوسطه عمومی (General Secondary Education)

دانش‌آموزانی که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها را دارند، وارد این مرحله می‌شوند که ۲ سال دیگر (پایه‌های ۱۰ و ۱۱) طول می‌کشد. این دوره معادل دبیرستان در بسیاری از کشورها است. در پایان پایه یازدهم، دانش‌آموزان امتحانات نهایی سراسری را گذرانده و مدرک «Attestat» (گواهی پایان تحصیلات متوسطه عمومی) را دریافت می‌کنند که مجوز اصلی برای شرکت در آزمون‌های ورودی دانشگاه (CT – Centralized Testing) است.

انواع مدارس بلاروس: گزینه‌های دولتی و تخصصی

سیستم مدارس بلاروس تنها به یک نوع موسسه محدود نمی‌شود. اگرچه مدارس دولتی عمومی اکثریت را تشکیل می‌دهند، اما انواع تخصصی‌تری نیز برای دانش‌آموزان با استعدادها یا اهداف مختلف وجود دارد.

مدارس دولتی عمومی (Srednyaya Shkola)

این‌ها مدارس استاندارد و رایج در هر محله و شهری هستند که برنامه درسی ملی مصوب وزارت آموزش را ارائه می‌دهند. تحصیل در این مدارس برای شهروندان بلاروسی رایگان است. زبان تدریس در اکثر این مدارس، به ویژه در شهرها، روسی است، اگرچه مدارسی با زبان تدریس بلاروسی نیز (عمدتاً در مناطق روستایی یا به صورت محدود در شهرها) یافت می‌شوند.

گیمنازیوم‌ها (Gymnasiums) در سیستم مدارس بلاروس

گیمنازیوم‌ها مدارسی با سطح آموزشی بالاتر و اغلب با تمرکز ویژه بر علوم انسانی، زبان‌های خارجی یا علوم پایه هستند. ورود به گیمنازیوم‌ها معمولاً رقابتی است و ممکن است نیاز به قبولی در آزمون ورودی پس از پایان دوره ابتدایی (پایه ۴) داشته باشد. این مدارس برنامه‌های درسی فشرده‌تری را برای آماده‌سازی دانش‌آموزان برای رقابت‌های علمی و دانشگاه‌های برتر ارائه می‌دهند.

لیسیوم‌ها (Lyceums) در میان مدارس بلاروس

لیسیوم‌ها (یا لیسه‌ها) معمولاً فقط برای دو سال آخر تحصیل (پایه‌های ۱۰ و ۱۱) دانش‌آموز می‌پذیرند. این مدارس بسیار تخصصی هستند و دانش‌آموزان را به صورت عمیق در یک زمینه خاص (مانند فیزیک و ریاضی، شیمی و زیست‌شناسی، یا علوم انسانی) برای ورود به رشته‌های دانشگاهی مرتبط آماده می‌کنند. لیسیوم‌ها اغلب به یک دانشگاه خاص وابسته هستند و ورود به آن‌ها نیز مستلزم قبولی در امتحانات رقابتی است.

مدارس هنری و ورزشی

همچنین مدارس تخصصی شبانه‌روزی یا روزانه برای کودکانی که استعدادهای برجسته‌ای در موسیقی، هنر، رقص باله یا ورزش (مانند هاکی روی یخ یا ژیمناستیک) دارند، در ساختار مدارس بلاروس وجود دارد. این مراکز برنامه‌های آموزشی عادی را با تمرینات حرفه‌ای فشرده ادغام می‌کنند.

مدارس خصوصی و بین‌المللی در بلاروس

برای خانواده‌های مهاجر، دیپلمات‌ها و خارجی‌هایی که به طور موقت یا دائم در بلاروس زندگی می‌کنند، مدارس دولتی محلی به دلیل سد زبان روسی، اغلب یک چالش بزرگ هستند. در پاسخ به این نیاز، تعداد محدودی مدارس خصوصی و بین‌المللی، عمدتاً در پایتخت، مینسک، فعالیت می‌کنند.

مدارس خصوصی محلی در بلاروس

تعداد مدارس خصوصی در بلاروس زیاد نیست، اما در حال رشد است. این مدارس شهریه دریافت می‌کنند و در عوض مزایایی مانند کلاس‌های کوچکتر، توجه فردی بیشتر، امکانات بهتر و گاهی اوقات تمرکز بیشتر بر زبان انگلیسی را ارائه می‌دهند. با این حال، اکثر این مدارس خصوصی همچنان موظف به پیروی از برنامه درسی ملی بلاروس هستند.

مدارس بین‌المللی در بلاروس: گزینه‌ای برای خارجی‌ها

این مدارس مهم‌ترین گزینه برای جامعه مهاجران هستند. تفاوت اصلی آن‌ها با سایر مدارس بلاروس در این است که:

• زبان تدریس: زبان اصلی آموزش در این مدارس انگلیسی است.
• برنامه درسی: آن‌ها از برنامه درسی ملی بلاروس پیروی نمی‌کنند. در عوض، برنامه‌های درسی شناخته شده بین‌المللی مانند برنامه IB (International Baccalaureate)، برنامه درسی کمبریج (انگلیس) یا برنامه‌های درسی آمریکایی (مانند QSI) را ارائه می‌دهند.
• مدارک: مدارک اعطایی توسط این مدارس (مانند دیپلم IB) در سراسر جهان برای ورود به دانشگاه‌ها به رسمیت شناخته می‌شوند.
• هزینه: این مدارس خصوصی هستند و شهریه‌های بسیار بالایی دریافت می‌کنند که می‌تواند از چندین هزار دلار تا ده‌ها هزار دلار در سال متغیر باشد.

نمونه‌هایی از این مدارس در مینسک شامل (QSI) و (Minsk International School) هستند که جامعه‌ای چندفرهنگی از دانش‌آموزان دیپلمات‌ها و مدیران شرکت‌های خارجی را در خود جای داده‌اند.

برنامه درسی و زبان تحصیل در مدارس بلاروس

یکی از موضوعات مهم در بحث مدارس بلاروس، مسئله زبان و محتوای آموزشی است.

دوگانگی زبان روسی و بلاروسی

بلاروس دو زبان رسمی دارد: روسی و بلاروسی. با این حال، در عمل، زبان روسی در زندگی روزمره، تجارت و به ویژه در آموزش، زبان غالب است. اکثریت قریب به اتفاق مدارس در شهرهای بزرگ، به ویژه مینسک، به زبان روسی تدریس می‌کنند. اگرچه مدارس بلاروسی‌زبان وجود دارند، اما تعداد آن‌ها به طور قابل توجهی کمتر است و یافتن آن‌ها ممکن است دشوارتر باشد. در تمامی مدارس، هر دو زبان (روسی و بلاروسی) به عنوان دروس اجباری تدریس می‌شوند.

محتوای برنامه درسی ملی

برنامه درسی در مدارس دولتی بلاروس بسیار ساختاریافته و متمرکز است. تأکید زیادی بر روی دروس STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) وجود دارد. دانش‌آموزان دروسی مانند ریاضیات (شامل جبر و هندسه)، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، انفورماتیک (علوم کامپیوتر)، تاریخ بلاروس، تاریخ جهان، جغرافیا، ادبیات روسی، ادبیات بلاروسی، و یک یا دو زبان خارجی (معمولاً انگلیسی، آلمانی یا فرانسوی) را می‌گذرانند. تربیت بدنی و آموزش‌های کار و فناوری نیز بخش‌های ثابتی از برنامه هستند.

سیستم نمره‌دهی در مدارس بلاروس

در مدارس بلاروس از یک سیستم نمره‌دهی ۱۰ امتیازی (از ۱ تا ۱۰) استفاده می‌شود، که در آن ۱۰ بالاترین نمره (عالی) و ۱ و ۲ نمرات مردودی محسوب می‌شوند. این سیستم در سراسر کشور یکسان است.

پرسش و پاسخ‌های متداول درباره مدارس بلاروس

آیا تحصیل در مدارس بلاروس برای دانش‌آموزان خارجی امکان‌پذیر است؟

بله، اما دو مسیر اصلی وجود دارد. مسیر اول، ثبت‌نام در مدارس دولتی (عمومی) است. این گزینه از نظر تئوری امکان‌پذیر است اما مستلزم تسلط کامل دانش‌آموز به زبان روسی (یا بلاروسی) برای دنبال کردن دروس و همچنین طی کردن مراحل اداری برای ثبت‌نام به عنوان یک تبعه خارجی است. مسیر دوم و بسیار رایج‌تر برای مهاجران، ثبت‌نام در مدارس بین‌المللی خصوصی در مینسک است که به زبان انگلیسی تدریس می‌کنند و برنامه‌های درسی بین‌المللی ارائه می‌دهند.

هزینه تحصیل در مدارس بلاروس چقدر است؟

مدارس دولتی عمومی برای شهروندان بلاروسی رایگان هستند. اتباع خارجی ممکن است ملزم به پرداخت شهریه اسمی باشند، اما این شهریه پایین است. در مقابل، مدارس بین‌المللی بسیار گران هستند. شهریه سالانه در این مدارس می‌تواند بسته به مقطع تحصیلی و مدرسه، به طور تقریبی از ۵,۰۰۰ دلار تا بیش از ۲۰,۰۰۰ دلار یا یورو متغیر باشد.

زبان تحصیل در مدارس بلاروس چیست؟

زبان غالب تدریس در اکثر مدارس بلاروس، به ویژه در مناطق شهری، روسی است. تعداد کمتری مدرسه وجود دارد که به زبان بلاروسی تدریس می‌کنند (علیرغم اینکه هر دو زبان رسمی هستند). در مدارس بین‌المللی، زبان اصلی تدریس انگلیسی است.

سال تحصیلی در مدارس بلاروس چه زمانی است؟

سال تحصیلی در بلاروس به طور سنتی در تاریخ اول سپتامبر، که به عنوان «روز دانش» شناخته می‌شود و جشنی ملی است، آغاز می‌شود. سال تحصیلی در اواخر ماه می یا اوایل ژوئن به پایان می‌رسد. این سال به چهار «ترم» (Quarters) تقسیم می‌شود که بین هر ترم، تعطیلات کوتاه (پاییز، زمستان و بهار) و یک تعطیلات تابستانی طولانی وجود دارد.

آیا سیستم مدارس بلاروس با مدارس ایران یا غرب تفاوت دارد؟

بله، تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد. سیستم مدارس بلاروس بسیار متمرکز و دولتی است و تأکید زیادی بر انضباط و دروس آکادمیک سنتی (به ویژه ریاضی و علوم) دارد که یادآور سیستم شوروی است. در مقایسه با بسیاری از مدارس غربی، ممکن است تأکید کمتری بر تفکر خلاق، پروژه‌های گروهی یا انتخاب واحد توسط دانش‌آموز وجود داشته باشد. در مقایسه با ایران، ساختار تحصیلی (۴+۵+۲) متفاوت از ساختار ۶+۳+۳ است.