مدارس کره جنوبی

مدارس کره جنوبی، یکی از مشهورترین و در عین حال سخت‌گیرانه‌ترین سیستم‌های آموزشی در سطح جهان به شمار می‌روند. این سیستم که اغلب به عنوان موتور محرک «معجزه اقتصادی رودخانه هان» شناخته می‌شود، بر پایه احترام عمیق فرهنگی به تحصیلات (معروف به «تب تحصیل») و رقابتی شدید برای ورود به دانشگاه‌های برتر کشور بنا شده است. سیستم مدارس کره جنوبی به دلیل خروجی‌های آکادمیک چشمگیر و رتبه‌های بالا در آزمون‌های بین‌المللی مانند PISA شهرت جهانی دارد، اما در عین حال با انتقاداتی جدی در مورد فشار روانی شدید بر دانش‌آموزان و فرهنگ مطالعه بی‌وقفه مواجه است. درک ساختار، فرهنگ و چالش‌های این سیستم آموزشی، تصویری واضح از جامعه‌ای ارائه می‌دهد که در آن، موفقیت تحصیلی اغلب به عنوان مهم‌ترین مسیر برای دستیابی به آینده‌ای درخشان تلقی می‌شود. این مقاله به بررسی جامع ساختار، مقاطع مختلف و ویژگی‌های منحصربه‌فرد مدارس کره جنوبی می‌پردازد.

ساختار کلی سیستم آموزشی و مدارس کره جنوبی

سیستم آموزشی و مدارس کره جنوبی از یک ساختار استاندارد و یکپارچه پیروی می‌کند که اغلب با عنوان سیستم ۶-۳-۳-۴ شناخته می‌شود. این ساختار به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

• ۶ سال آموزش ابتدایی (چودونگ هاکیو – 초등학교): معمولاً از سن ۶ یا ۷ سالگی آغاز می‌شود.
• ۳ سال آموزش متوسطه اول (جونگ هاکیو – 중학교): معادل دوره راهنمایی.
• ۳ سال آموزش متوسطه دوم (گودونگ هاکیو – 고등학교): معادل دوره دبیرستان.
• ۴ سال آموزش عالی (دِه‌ هاکیو – 대학교): یا ۲ تا ۳ سال در کالج‌های جونیور.

از این میان، تحصیل در دو مقطع ابتدایی و متوسطه اول (راهنمایی) اجباری و رایگان است. اگرچه تحصیل در مقطع دبیرستان (متوسطه دوم) به طور سنتی اجباری نبوده، اما دولت کره جنوبی در سال‌های اخیر گام‌های بزرگی در جهت رایگان کردن و پوشش همگانی آن برداشته است و امروزه تقریباً تمام دانش‌آموزان کره‌ای این دوره را نیز به اتمام می‌رسانند.

دوره ابتدایی (چودونگ هاکیو) در مدارس کره جنوبی

دوره ابتدایی در مدارس کره جنوبی، پایه‌ای‌ترین سطح آموزش رسمی است که کودکان از حدود ۶ سالگی وارد آن می‌شوند. این دوره ۶ ساله، برخلاف مقاطع بالاتر، محیطی نسبتاً آرام‌تر و با فشار تحصیلی کمتری دارد. تمرکز اصلی در این مقطع بر آموزش‌های پایه، اجتماعی شدن کودکان و آشنایی با مفاهیم اساسی است. دروس اصلی شامل زبان کره‌ای، ریاضیات، علوم، مطالعات اجتماعی، هنر، موسیقی و تربیت بدنی است. یکی از نکات قابل توجه در مورد مدارس ابتدایی کره جنوبی، شروع آموزش زبان انگلیسی است که معمولاً از کلاس سوم ابتدایی به صورت جدی در برنامه درسی گنجانده می‌شود. در این مقطع، اکثر مدارس دولتی یونیفرم ندارند، اگرچه برخی مدارس خصوصی ممکن است یونیفرم‌های مخصوص به خود را داشته باشند. معلمان در این دوره اغلب نقش پررنگ‌تری در کلاس دارند و دانش‌آموزان بیشتر وقت خود را با یک معلم اصلی می‌گذرانند.

دوره متوسطه اول (جونگ هاکیو)؛ مرحله میانی مدارس کره جنوبی

با ورود دانش‌آموزان به دوره متوسطه اول یا راهنمایی (معمولاً در سن ۱۲ یا ۱۳ سالگی)، فضای آموزشی به طور ناگهانی جدی‌تر و رقابتی‌تر می‌شود. این دوره ۳ ساله، آغازگر فشار تحصیلی واقعی در سیستم مدارس کره جنوبی است. دانش‌آموزان با طیف وسیع‌تری از دروس مواجه می‌شوند که هر کدام معلم متخصص خود را دارند. دروس اصلی شامل زبان کره‌ای، ریاضیات، انگلیسی، علوم (فیزیک، شیمی، زیست)، مطالعات اجتماعی، تاریخ، موسیقی، هنر و تربیت بدنی است. یکی از بارزترین تغییرات در این مقطع، اجباری شدن «یونیفرم» (گیوبوک – 교복) است. تقریباً تمامی مدارس متوسطه اول در کره جنوبی، چه دولتی و چه خصوصی، یونیفرم‌های مخصوص به خود را دارند. همچنین، قوانین انضباطی در مورد مواردی مانند مدل مو و آرایش بسیار سخت‌گیرانه‌تر می‌شود. ساعات درسی طولانی‌تر شده و بسیاری از دانش‌آموزان پس از پایان ساعات رسمی مدرسه، راهی کلاس‌های تقویتی خصوصی یا «هاگوون» می‌شوند.

دوره متوسطه دوم (گودونگ هاکیو)؛ اوج رقابت در مدارس کره جنوبی

دوره ۳ ساله دبیرستان یا متوسطه دوم، بدون شک، پراسترس‌ترین، رقابتی‌ترین و سرنوشت‌سازترین مقطع در کل سیستم مدارس کره جنوبی است. تمام تمرکز در این سه سال، بر روی آماده‌سازی دانش‌آموزان برای آزمون ورودی دانشگاه‌ها، معروف به «سونونگ» (Suneung) یا CSAT است. زندگی دانش‌آموزان دبیرستانی در کره جنوبی به ساعات طولانی مطالعه معروف است. روز تحصیلی آن‌ها معمولاً از حدود ساعت ۸ صبح آغاز می‌شود و تا ساعت ۴ یا ۵ بعدازظهر ادامه دارد. اما این پایان ماجرا نیست؛ بسیاری از دانش‌آموزان پس از مدرسه، برای صرف شام به خانه رفته و بلافاصله به مدرسه بازمی‌گردند تا در جلسات مطالعه اجباری شبانه (معروف به «یاروک جاسول – 야간 자율 학습» یا مطالعه خودخوان شبانه) شرکت کنند که ممکن است تا ساعت ۹ یا ۱۰ شب طول بکشد. پس از آن نیز، بسیاری مستقیماً به هاگوون‌ها می‌روند و تا نیمه‌شب به مطالعه ادامه می‌دهند. این فشار شدید، ناشی از این باور است که قبولی در یکی از دانشگاه‌های برتر (به ویژه سه دانشگاه SKY) آینده شغلی و اجتماعی فرد را تضمین می‌کند.

انواع دبیرستان‌ها در سیستم مدارس کره جنوبی

دبیرستان‌ها در کره جنوبی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند تا پاسخگوی نیازها و استعدادهای مختلف دانش‌آموزان باشند:

۱. دبیرستان‌های عمومی (Ilbangye-go – 일반계고)

اینها استانداردترین نوع دبیرستان‌ها هستند و اکثر دانش‌آموزان در آن‌ها تحصیل می‌کنند. تمرکز اصلی این مدارس بر برنامه درسی آکادمیک عمومی برای آمادگی کنکور است.

۲. دبیرستان‌های تخصصی (Teuksu-mokjok-go – 특수목적고)

این مدارس که به «تک‌موک‌گو» معروفند، برای دانش‌آموزان با استعداد در زمینه‌های خاص طراحی شده‌اند و ورود به آن‌ها بسیار رقابتی است:

مدارس علوم (Gwahak-go – 과학고)

بر روی آموزش پیشرفته علوم، ریاضیات و فناوری تمرکز دارند و معمولاً بهترین دانش‌آموزان در این زمینه‌ها را جذب می‌کنند.

مدارس زبان‌های خارجی (Oegukeo-go – 외국어고)

تمرکز این مدارس بر آموزش فشرده زبان‌های خارجی (مانند انگلیسی، چینی، ژاپنی، آلمانی و…) و مطالعات بین‌المللی است.

مدارس هنر و ورزش

این مدارس دانش‌آموزان با استعداد در زمینه‌هایی مانند موسیقی، هنرهای تجسمی، رقص یا ورزش‌های خاص را پذیرش می‌کنند.

۳. دبیرستان‌های فنی و حرفه‌ای (Teukseonghwa-go – 특성화고)

این مدارس بر آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای تمرکز دارند تا دانش‌آموزان را مستقیماً برای ورود به بازار کار در رشته‌هایی مانند مهندسی، کشاورزی، بازرگانی یا فناوری اطلاعات آماده کنند.

۴. دبیرستان‌های خودگردان (Jayul-hyeong – 자율형)

این مدارس (شامل خصوصی و دولتی) استقلال بیشتری در طراحی برنامه درسی و پذیرش دانش‌آموز دارند و اغلب شهریه‌های بالاتری دریافت می‌کنند، اما سطح آموزشی بسیار باکیفیتی ارائه می‌دهند.

پدیده هاگوون (Hagwon) و نقش آن در کنار مدارس کره جنوبی

صحبت در مورد مدارس کره جنوبی بدون اشاره به «هاگوون» (학원) ناقص است. هاگوون‌ها آموزشگاه‌های خصوصی و انتفاعی (شبیه به کلاس‌های کنکور و تقویتی) هستند که نقشی عظیم و جدایی‌ناپذیر در اکوسیستم آموزشی کره ایفا می‌کنند. تقریباً اکثر قریب به اتفاق دانش‌آموزان کره‌ای، از همان سنین پایین ابتدایی تا آخرین روز دبیرستان، در یک یا چند هاگوون ثبت‌نام می‌کنند.

این موسسات کلاس‌هایی برای تمام دروس، از ریاضی و انگلیسی گرفته تا هنر و موسیقی، ارائه می‌دهند. در مقطع دبیرستان، هاگوون‌ها به مراکز فشرده آمادگی کنکور تبدیل می‌شوند که تا پاسی از شب فعالیت می‌کنند. این فرهنگ، رقابت را از مدارس دولتی به سطح بالاتری برده و هزینه‌های اقتصادی هنگفتی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند. اگرچه هاگوون‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا در رقابت شدید موفق شوند، اما به عنوان عامل اصلی استرس، کمبود خواب و نابرابری آموزشی (زیرا خانواده‌های ثروتمندتر می‌توانند هاگوون‌های بهتری را بپردازند) مورد انتقاد قرار می‌گیرند.

آزمون سرنوشت‌ساز (CSAT) و تاثیر آن بر مدارس کره جنوبی

اوج و نتیجه نهایی ۱۲ سال تحصیل در مدارس کره جنوبی، در یک روز ۸ ساعته به نام «آزمون توانایی تحصیلی کالج» (CSAT) یا «سونونگ» (수능) خلاصه می‌شود. این آزمون که هر ساله در سومین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار می‌شود، رویدادی ملی است. در روز آزمون، سراسر کشور در سکوت فرو می‌رود؛ پروازها در زمان آزمون شنیداری انگلیسی متوقف می‌شوند، ادارات دیرتر کار خود را شروع می‌کنند تا ترافیک روان باشد، و حتی پلیس دانش‌آموزان در راه مانده را به حوزه‌های امتحانی می‌رساند.

نمره این آزمون تنها عامل تعیین‌کننده برای ورود به دانشگاه‌های برتر است. این اهمیت فوق‌العاده، فشار روانی غیرقابل تصوری را بر دانش‌آموزان سال آخر دبیرستان وارد می‌کند. تمام سیستم مدارس کره جنوبی در مقطع متوسطه دوم، عملاً به ماشین آماده‌سازی دانش‌آموزان برای این ماراتن ۸ ساعته تبدیل شده است.

مدارس بین‌المللی به عنوان گزینه‌ای متفاوت از مدارس کره جنوبی

در کنار سیستم مدارس دولتی و خصوصی کره، گزینه‌ای به نام «مدارس بین‌المللی» (International Schools) نیز وجود دارد. این مدارس در درجه اول برای فرزندان اتباع خارجی، دیپلمات‌ها و کره‌ای‌هایی که مدت زمان قابل توجهی در خارج از کشور زندگی کرده‌اند، تأسیس شده‌اند. برنامه درسی در این مدارس بر اساس استانداردهای بین‌المللی مانند IB (International Baccalaureate)، AP (Advanced Placement) آمریکا یا سیستم آموزشی بریتانیا است و زبان آموزشی اصلی آن‌ها انگلیسی است. این مدارس محیطی بسیار متفاوت، با فشار تحصیلی کمتر (نسبت به مدارس کره‌ای) و تنوع فرهنگی بیشتری را ارائه می‌دهند، اما شهریه‌های بسیار بالایی دارند و گزینه مناسبی برای عموم دانش‌آموزان کره‌ای یا بین‌المللی که قصد ادغام کامل در سیستم کره را دارند، محسوب نمی‌شوند.

پرسش و پاسخ‌های متداول درباره مدارس کره جنوبی

در ادامه به پنج سوال پرتکرار در مورد سیستم آموزشی و مدارس این کشور پاسخ می‌دهیم.

۱. سال تحصیلی در مدارس کره جنوبی چگونه است؟

سال تحصیلی در کره جنوبی معمولاً در اوایل ماه مارس (اسفند) آغاز می‌شود و در فوریه (بهمن) سال بعد به پایان می‌رسد. این سال تحصیلی به دو ترم تقسیم می‌شود. ترم اول از مارس تا اواسط جولای (تعطیلات تابستانی) و ترم دوم از اواخر آگوست تا فوریه (تعطیلات زمستانی) ادامه دارد. دانش‌آموزان علاوه بر تعطیلات تابستانی و زمستانی، یک تعطیلات کوتاه بهاری نیز در اواخر فوریه دارند.

۲. آیا تحصیل در مدارس کره جنوبی برای دانش‌آموزان بین‌المللی امکان‌پذیر است؟

بله، اما چالش‌برانگیز است. اگر دانش‌آموز به زبان کره‌ای تسلط کامل نداشته باشد، تحصیل در مدارس دولتی یا خصوصی کره‌ای تقریباً غیرممکن است، زیرا تمام دروس به زبان کره‌ای تدریس می‌شود. دانش‌آموزان خارجی که به دنبال تحصیل در کره هستند، معمولاً باید در «مدارس بین‌المللی» ثبت‌نام کنند که برنامه درسی متفاوتی دارند و به زبان انگلیسی تدریس می‌کنند، البته این مدارس شرایط پذیرش و شهریه‌های خاص خود را دارند.

۳. هاگوون (Hagwon) چیست و آیا اجباری است؟

هاگوون‌ها موسسات آموزشی خصوصی (مانند کلاس‌های تقویتی یا کنکور) هستند. آن‌ها بخشی از سیستم مدارس دولتی کره جنوبی نیستند و حضور در آن‌ها به هیچ وجه «اجباری» رسمی نیست. با این حال، به دلیل فشار رقابتی شدید، حضور در هاگوون‌ها به یک «هنجار اجتماعی» تبدیل شده و اکثر دانش‌آموزان احساس می‌کنند برای عقب نماندن از همسالان خود «مجبور» به شرکت در این کلاس‌ها پس از ساعات مدرسه هستند.

۴. آیا مدارس کره جنوبی رایگان هستند؟

تحصیل در مدارس دولتی در مقاطع ابتدایی (۶ سال) و متوسطه اول (۳ سال) اجباری و رایگان است. تحصیل در مقطع متوسطه دوم (دبیرستان) نیز در سال‌های اخیر در مدارس دولتی رایگان اعلام شده است. با این حال، خانواده‌ها همچنان باید هزینه‌های جانبی مانند هزینه‌های ناهار مدرسه، یونیفرم و فعالیت‌های فوق برنامه را بپردازند. مدارس خصوصی و مدارس تخصصی شهریه‌های قابل توجهی دریافت می‌کنند.

۵. آزمون CSAT یا Suneung چیست؟

CSAT (مخفف College Scholastic Ability Test) که در کره به «سونونگ» معروف است، آزمون استاندارد ورودی دانشگاه‌ها در کره جنوبی است. این آزمون یک ماراتن ۸ ساعته است که توانایی‌های دانش‌آموزان را در دروسی مانند زبان کره‌ای، ریاضیات، انگلیسی، تاریخ کره، مطالعات اجتماعی/علوم و یک زبان خارجی دوم می‌سنجد. نمره این آزمون مهم‌ترین عامل در تعیین سرنوشت تحصیلی و پذیرش دانش‌آموزان در دانشگاه‌های برتر کره جنوبی است.